ВĔРЕНТЕКЕНĔМ, ТАВ САНА
Дата: 25.12.2010
Источник: "Елчĕк Ен"
Пурăнакан пурнăçра çамрăксене хăйсен çунатлă ĕмĕтĕнче пĕлĕт, çăлтăрсем илĕртеççĕ. Çитсе курас ĕмĕтсем пысăк, пĕлсе пĕтерми тĕнчене уçас килнĕ чух çунатланма тытăннă ача-пăчана вĕрентекен, çул кăтартакан кирлех. Вара çамрăк çын çухалса, аташса урăх çулпа кĕрсе каймĕ. Мĕн тĕрлĕ професси кăна çук пулĕ çĕр çинче! Вĕсене пурне те вĕрентекенсем пулăшнипе алла илетпĕр. Учитель ĕçĕ кăткăс та йывăррине пурте лайăх пĕлеççĕ, мĕншĕн тесен кашни çынах шкул партине ларнă пĕрремĕш кунранах курать, туять ăна. Мĕн чухлĕ вăй-хал, тỹсĕмлĕх кирлĕ вĕрентекенсене хăйсем пухнă пĕлĕве ачасем патне çитерме. Çакăн пек тăрăшуллă вĕрентекенсен йышне манăн пĕрремĕш учительница Луиза Григорьевна Петрова кĕрет. Л.Петрова 1952 çулхи çурла уйăхĕн 19-мĕшĕнче Çĕмĕрле районĕнчи Анат Кăмаша ялĕнче çут тĕнчене килнĕ. Савастьяновсен çемйинче 7 ача çитĕннĕ. Вĕсене ура çине тăратас тесе ашшĕ, Григорий Федорович, бухгалтерта вăй хунă, амăшĕ, Александра Васильевна, колхозра ырми-канми ĕçленĕ. Ашшĕпе амăшĕ тăрăшни сая кайман. Çичĕ ачи те аслă пĕлỹ илсе çĕр-шывăн тĕрлĕ енне саланнă. Луиза мĕн пĕчĕкрен ĕçпе пиçĕхсе ỹснĕ. Анат Кăмашари вăтам шкулăн вĕренỹ отличницине, активисткине 6-мĕш класрах пионер дружинин канашĕн председательне суйланă. Хастар чĕреллĕ пионер шанса панă ĕçе тỹрĕ кăмăлпа пурнăçланă. Аслă классенче вĕренекенсем те харсăр организатора итленĕ. Луизăсен кỹршинче учительсен çемйи пурăннă. Вĕсен ырă ĕçне курса, тĕслĕх вырăнне хурса 8-мĕш класс пĕтернĕ хыççăн Канашри педагогика училищине вĕренме кĕрет. Училищĕре те Луиза часах пултаруллă студентка пулнипе палăрать. Çĕршер студент хушшинче ăна паллаççĕ, хисеплеççĕ. Мал ĕмĕтлĕ хĕр кашни уроках тĕплĕн хатĕрленет. Учебникри материал кăна çырлахтармасть ăна, библиотекăран кĕнекесем илсе тавра курăмне анлăлатать. Пултаруллă хĕр ача юлташĕсем умĕнче тăтăшах доклад хатĕрлесе тухса калаçнă. Часах тăватă çул иртсе кайнă. Алла хĕрлĕ диплом илет Луиза Григорьевна. Унтан çуралнă ялтан 6 çухрăмра вырнаçнă пуçламăш шкулта кĕçĕн классене вĕрентме тытăнать. Ĕçлеме пуçлани виçĕ çул çитнĕ май çамрăк педагог патне Шупашкартан виçĕ инспектор урок итлеме килеççĕ. Вĕсем çамрăк учительницăн пултарулăхĕнчен тĕлĕнсе тулли кăмăлпа тавранаççĕ тĕп хуламăра. Çав 1973 çулта августри учительсен конференцинче Луиза Григорьевнăна Чăваш АССРĕн Çут ĕç министерствин грамотине парса чыс тăваççĕ. Çамрăк специалист хăйĕн пĕлĕвне аталантарас тĕллевпе И.Н.Ульянов ячĕллĕ Чăваш патшалăх университетне истори уйрăмне куçăмсăр майпа вĕренме кĕрет. Çакăнта пĕр ушкăнра вĕренекен Алексей Петровпа, пулас упăшкипе паллашать. Çемье пурнăçĕ Луизăна Елчĕк тăрăхĕнчи Кушкă ялне илсе çитерет. Мăшăр университета 1978 çулта пĕтерет. Луиза Григорьевна Кушкăри сакăр çул вĕренмелли шкулта кĕçĕн классене вĕрентме тытăнать. Ун чухнехи коллектива вĕрентекенĕм ырăпа аса илет. "Питĕ туслăччĕ, çамрăк специалистсене ĕçре пулăшса пыратчĕç. Уйрăмах Ю.Рыбкинăна, Р.Осиповăна, С.Бариновăна ырăпа аса илетĕп", - тет вăл. Эпĕ хама телейлĕ çынсен йышне кĕртетĕп, мĕншĕн тесен мана та интереслĕ, нумай пĕлекен, ыттисенчен ырăлăхпа, ăшă кăмăлпа уйрăлса тăракан Луиза Григорьевна вĕрентнĕ. Паха кăтартусемшĕн, пултарулăхне пысăка хурса хакласа ăна пуçлăхсем хулари шкул ачисене вĕрентме чĕннĕ. Анчах тăван шкула, вĕренекенсене, çемьене пăрахса кайман вăл. Халĕ те асрах-ха: 1979 çул, çу уйăхĕн пуçламăшĕ. Эпир, 46 шăпăрлан, пулас пĕрремĕш классем, нулевой класа вĕренме пуçтарăннă. Алăк уçăлчĕ те класа çап-çамрăк, сарă çỹçлĕ, хитре сăнлă, капăр тумланнă учительница кĕрсе тăчĕ. - Мана Луиза Григорьевна тесе чĕнеççĕ, - терĕ. Вĕрентекенĕн ятне астуса юлас тесе ăшра виçĕ хут каласа пăхрăм. - Паян эпир сирĕнпе "Сармантей" ятлă юмахпа паллашăпăр, - терĕ те хитре ỹкерчĕклĕ кĕнеке уçса юмах калама пуçларĕ. Ăна итлесе пĕтерейменччĕ, унччен те пулмарĕ, пĕр арçын ача ура çине тăчĕ те: "Эп кайрăм", - тесе класран тухса кайрĕ. Эпир пурте ун хыççăн тухса кайрăмăр. Луиза Григорьевна та пиртен юлмарĕ. Урама тухсан çамрăк учительница ачасене хăй тавра пуçтарчĕ, "Кушакпа шăши" вăййа выляттарчĕ. Унтан каллех хăй хыççăн класа ертсе кĕчĕ. Эпир шкула иккĕмĕш сменăна вĕренме çỹренĕ. Пĕррехинче палăртнă вăхăтран маларах çитнĕ. Шăнкăрав пуласса коридорта кĕтсе тăратпăр. Унччен те пулмарĕ, вăл янăраса кайрĕ. Шкулти техничка пỹлĕмĕнчен чупса тухрĕ, тĕлĕнсе кайнă. Шăнкăрав пама вăхăт çитмен-çке. - Кам кнопкăна пуснă? Мĕншĕн? - тĕрлĕ ыйту парать вăл. Шăв-шава илтсе пирĕн Луиза Григорьевна та класĕнчен тухрĕ: - Ачасем, кам шăнкăрава пусрĕ, - ыйтрĕ вăл. - Эпĕ, - тет пирĕнпе вĕренекен Владик Калмыков. - Епле майпа, сан пĕвỹ те çитмест-çке, - тет. - Кăранташпа, - тет арçын ача. Каллех вĕрентекенĕмĕр умĕнче айăпа кĕтĕмĕр. Авăн уйăхĕн 1-мĕшĕ тĕлне 46 ачана икĕ пая уйăрнă: 1 "а" тата 1 "б" классем туса хунă. Эпĕ 1 "б" класа лекнĕ. Пирĕн вĕрентекен Луиза Григорьевна, 1 "а" классен - Фекла Александровна. Икĕ класс ăмăртса вĕренме тытăнтăмăр. Çав çулах Хĕрарăмсен кунне халалласа хĕр ачасен хушшинче икĕ вĕрентекен КВН ирттерме палартнă. Хăш класри хĕр ачасем пултаруллăрах? Хĕрỹ тупăшура эпир, "б" класри хĕр ачасем, çĕнтертĕмĕр. Арçын ачасем савăннипе çỹлелле сикеççĕ, вĕрентекенĕмĕр те кăмăллăн кулать. Луиза Григорьевна уроксемсĕр пуçне тĕрлĕрен мероприятисем ирттерме те ăстаччĕ: литература каçĕсем, викторина, тĕрлĕ професси çыннисемпе тĕл пулусем т. ыт. те. Шкулта иртекен ашшĕ-амăшĕн пухăвĕсенче пирĕн класс яланах концерт е спектакль лартса паратчĕ. Кашни вĕренỹ çулĕ вĕçĕнчех Л.Петрова пире экскурсие тĕрлĕ çĕре илсе каятчĕ. Пуринчен те асра юлни вара - Патăрьел районĕнчи Тутар Тимеш ялне сăвăрсене курма кайни. Палăртнă вырăна çуран чиперех çитрĕмĕр. Ларса апатлантăмăр, тĕрлĕ вăйăсем вылярăмăр. Сăвăрсене курас килет, анчах вĕсем шăтăкĕсенчен тухмаççĕ. - Ачасем, сăвăрсем шăв-шава юратмаççĕ. Вĕсене курас тесен сирĕн пĕр вăхăт шăп ларас пулать, - терĕ вĕрентекен. Пурте шăпланса лартăмăр, куçсем сăрт еннелле пăхаççĕ. Нумай-и, сахал-и, шăтăкран чĕр чун пуçĕ курăнса кайрĕ, унталла-кунталла пăхать. Ун хыççăн тепĕр виçĕ сăвăр тухрĕç. Экскурсирен пурте хаваслă кăмăлпа таврăнтăмăр. Виççĕмĕш класа 21-ĕн пĕтертĕмĕр, вĕсенчен 4-шĕ отличник, 11-шĕ ударник. Чăннипех те мухтанмалăх пур хамăрăн вĕрентекенĕмĕрпе. Вăл тăрăшнипе, ырми-канми ĕçленипе эпир çĕр-шыва юрăхлă çынсем пулса çитĕнтĕмĕр. Луиза Григорьевна пултаруллă вĕрентекен кăна мар, ырă анне, юратнă мăшăр, ăш пиллĕ кин те. Алексей Александровичпа пĕрле вĕсем виçĕ ача пăхса çитĕнтернĕ. Аслă ывăлĕ Виталий Алексеевич юрист, прокуратура ĕçченĕ. Ольăпа Миша вара Петров учительсен династине тăсаççĕ. Ольга Алексеевна - вырăс чĕлхи, Михаил Алексеевич - информатика учителĕсем. Виççĕшĕ те çемьеллĕ. Луиза Григорьевнăпа Алексей Александрович тивĕçлĕ канура пулсан та ĕçсĕр лармаççĕ. Ачисене мăнукĕсене ỹстерме пулăшаççĕ, хуçалăх тытса выльăх-чĕрлĕх ỹстереççĕ. Луиза Григорьевна чăннипех те опытлă вĕрентекен. Вĕрентỹ ĕçĕнчи тава тивĕçлĕ ĕçсемшĕн Хисеп хучĕсемпе ятсем сахал мар илнĕ. Кашни çын хăйĕн пĕрремĕш вĕрентекенне манмасть, ăна яланах асра тытать. Эпĕ те хамăн юратнă вĕрентекенĕме хисеплетĕп, тĕслĕх вырăнне хуратăп. Пĕрремĕш учительница пек пулас тесех Канашри педагогика училищине пĕтерсе кĕçĕн классене вĕрентекенĕн профессине алла илтĕм. 20-мĕш вĕренỹ çулне пуçларăм кăçал. Паянхи кунчченех Луиза Григорьевна ирттернĕ уроксем куç умĕнче. Вăл вĕрентнĕ сăвă-юрăсене, физкультминуткăсене, ташăсене хамăн ачасене вĕрентетĕп. Паянхи кăткăс пурнăçра, ĕçре тĕрлĕрен ыйту сиксе тухсан, тỹрех юратнă учителĕмрен канаш-сĕнỹ ыйтатăп. Луиза Григорьевна пур ыйту çине хурав тупать. Вăл яланах кăмăллăн калаçать. Темшĕн Луиза Григорьевнăна сарă чечекпе танлаштарас килет. Вăл нихăçан та ан тĕксĕмлентĕрччĕ. Хăйĕн чĕрĕлĕхĕпе, илем-лĕхĕпе таврари çынсене савăнтартăрччĕ, вăй-хăват хуштăрччĕ. Вĕрентекенĕм, тав сана, Ăсна, чунна пире панишĕн. Ытла та хаклă эс кашнишĕн, Пулсамччĕ сывлăхлă кăна.
Л.МАРКОВА, кĕçĕн классене вĕрентекен.
ДОЛГ И ПОДВИГ («МК», спец.корр. В.Долгов, 3.4.1975) На пожаре, охватившем Дворец культуры в селе Янтиково, отличился секретарь комитета комсомола Алексей Петров, вынесший из горящего здания комсомольское знамя. В ту весеннюю прохладную ночь на 19 марта Алексей проснулся от какого-то необычайно алого света, «бившего» прямо в окно дома,- вся комната была заполнена им. Он выглянул на улицу – небо над селом Янтиковым, центральной усадьбой колхоза «Победа» было багровым и тревожным. Там, над местом, где находился Дом культуры, высился огромный желтый стог пламени. Одеваясь на ходу, прямо через поле, помчался Алексей в село. Ночное поле было черным, лишь кое-где виднелись красные от зарева платки нерастаявшего снега. Расстояние от его деревни Кошки-Куликеево до Янтиково, но Алексею Петрову казалось, что не будет конца этому, с детства знакомому, по-весеннему раскисшему пространству, очень боялся он не успеть. Еще издали Алексей услышал голоса людей, спешивших на пожар из близлежащих деревень, со всех концов села, а когда он оказался у здания дворца увидел – здесь уже кипела работа, самоотверженная как на страде, без суеты, без лишних слов и движений. Словно снопы на ветру расхлестались языки пламени, искры, как зерна, падали на землю. В ярком свете огня мелькали фигуры колхозников, среди них Петров узнал своих товарищей-комсомольцев – Васю Скрипкина, Володю Пчелова, многих других. Слушался твердый, перекрывающий шум и грохот пожара голос секретаря колхозной парторганизации Петра Александровича Васильева – он руководил действиями всех, кто уже успел прибежать сюда. Все было похоже на штурм: от речки Булы протянулась цепочка с ведрами, по задымленной лестнице на второй этаж пробиваются люди: пожар из зрительного зала, где он возник, грозит перебросится в комнаты парткома, правления, комитета комсомола. - Там же знамя, документы, - кричит кто-то из комсомольцев. – Неужели не отстоим? Ребята сгруппировались на секунду, а затем бросаются: одни в комнаты парткома, другие, с ведрами , - в пылающее фойе, третьи, во главе Алешей, выставляют окна комитета комсомола. - Вперед! – кричит Алексей. Это напоминает отчаянную атаку. Алексей Петров, секретарь комитета комсомола колхоза «Победа», раньше других очутился в комнате, заполненной дымом. Скоро в сизом проеме окна появилась его фигура, в руках у него было знамя комсомольской организации. Ребята быстро относят знамя в надежное место. Долго еще бушевал пожар, ни на минуту не утихала битва людей с огнем, а когда он был окончательно побежден, колхозники увидели, что над весенней землей вставало рассветное солнце. Победа далась нелегко: сильно пострадал зал, фойе, но пламя было остановлено у дверей парткома, правления, комитета комсомола. В то же утро состоялось экстренное заседание правления колхоза. Оказалось, что по предварительным подсчетам было спасено от огня материальных ценностей более чем на двести тысяч рублей. Много говорилось на правлении о мужестве людей в борьбе с пожаром. Например, из комсомольского имущества ничего не пропало и не пострадало – вынесены были даже цветы. На заседании единодушно было принято ешение сегодня же начать восстановление Дворца культуры. И вот начались ремонтные работы. И вновь молодежь заносила книги, музыкальные инструменты, столы в здание дворца, где еще чувствовался горький запах гари и дыма. Около тяжелого сейфа столпились ребята, а когда он был доставлен и с трудом водворен на прежнее место, не переставали парни удивляться: «Как это удалось Петрову и Скрипкину вытащить такую тяжесть?». И вспоминались всем подробности тревожной ночи: как переносились шкафы вместе с книгами, как кто-то выпрыгивал из окна прямо с гитарой… Но чаше всего слышны были разговоры об Алексее Петрове, секретаре комсомольской организации, о комсомольском знамени. Всем ясно, что любой пожар – бедствие, особенно для деревни. Веками накопленный опыт сформировал у людей убеждение – только в едином действии, сообща, можно победить эту стихию, тающую горе для каждого. В этот момент забывалось все: обиды, ссоры… Вставала вся деревня, село, все принимали посильное участие в ликвидации пожара. Шло время, но суть – коллективность в борьбе с огнем – оставалась такой же, стала она теперь на селе более ощутимой, потому что современная деревня – это спаянный общественным колхозным трудом коллектив, это еще больше сплачивает, объединяет тружеников села. Почем же многие назвали поступок Алексея Петрова высоким словом - подвиг? Ведь если говорить о героизме колхозников на пожаре, он был общим качеством людей в те минуты. И знамя могло оказаться в руках Володи Пчелова или другого отважного комсомольского парня. Алексей Петров, как и все спешил на пожар (может быть ему было чуть труднее добираться), он ничем другим, особым, не выделялся при тушении пожара. Но он, спасая комсомольскую святыню, сделал «первый шаг» в атаке на огонь, и пусть потом говорит он, что «это не подвиг, а просто долг», - в глазах людей этот неброский с виду парень будет всегда выглядеть героем. Секретарю комсомольского комитета колхоза «Победа» Алексею Петрову всего двадцать пять лет, но он успел уже поработать преподавателем в местной школе, а сейчас учится на третьем курсе университета. В колхозе его часто называют по имени и отчеству – Алексей Александрович. Его уважают, как сказал парторг колхоза П.А.Васильев, за то, что «душой и сердцем он – общественник». Свойственен ему какой-то человечный, педагогичный подход к людям, любимому делу, общественной работе, отличает его особая настойчивость на пути к поставленной цели, и недаром говорят о комсомольском вожаке: - Что он задумает сделать – всегда выполнит! По своему духовному облику, моральным качествам этот скромный и деловой юноша наиболее подходил для руководства самой крупной сельской комсомольской организацией республики. Именно поэтому его избрали вожаком, а два месяца назад Яльчикский райком комсомола утвердил его секретарем комитета комсомола ВЛКСМ. Выбор был сделан правильно: намного оживилась и улучшилась сама работа среди молодежи. Кроме того, как показала тревожная мартовская ночь, из многих, готовых на подвиг сельских комсомольцев, именно он сделал «первый шаг» в атаке на огонь, как и подобает настоящему комиссару. В эти дни в комсомольской организации колхоза «Победа» начинается обмен комсомольских документов. Сплоченной иокрепшей пришла она к этому большому событию, и для каждого ее члена по-особому глубоко звучит и осмысливается теперь суть лозунга: «Ты на подвиг зовешь комсомольский билет!»
Главная 
